Η Τραχειοστομία στην πρώιμη αποκατάσταση

Η τραχειοστομία είναι μία οπή στο πρόσθιο τμήμα του τραχήλου η οποία δημιουργεί επικοινωνία μεταξύ περιβάλλοντος και αναπνευστικού συστήματος. Η τραχειοστομία γίνεται χειρουργικά (μόνιμη) ή διατατικά (ημιμόνιμη) και η διενέργειά της είναι απαραίτητη πολλές φορές σε βαρέως πάσχοντες ασθενείς της εντατικής μονάδας. Αναλυτικά οι ενδείξεις της τραχειοστομίας είναι:  

• Ανάγκη αναπνευστικής υποστήριξης με αναπνευστήρα για μεγάλο χρονικό διάστημα, συνήθως άνω των 2 εβδομάδων.
• Σοβαρού βαθμού δυσφαγία, με μεγάλο κίνδυνο εισρόφησης.
• Κακή διαχείριση των εκκρίσεων του κατώτερου αναπνευστικού από τον ίδιο τον ασθενή.
• Απόφραξη τραχείας/λάρυγγα π.χ. από αμφοτερόπλευρη πάρεση του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου, τραχειομαλακία, κακώσεις/όγκοι της περιοχής.  

Οι τραχειοσωλήνες που χρησιμοποιούνται είναι πολλών ειδών. Ενδεικτικά υπάρχουν οι ευέλικτοι, οι ανατομικοί, αυτοί με υπογλωττιδική δυνατότητα αναρρόφησης, οι τραχειοσωλήνες με οπή, με cuff ή χωρίς. Η επιλογή του κατάλληλου για τον κάθε ασθενή τραχειοσωλήνα γίνεται με εξατομικευμένο τρόπο από τον θεράποντα ιατρό.

Όσον αφορά την πορεία των ασθενών αυτών, η σύγχρονη ιατρική επιβάλει την έναρξη της αποκατάστασής τους, όσο το δυνατόν γρηγορότερα, ακόμα και αν χρήζουν μηχανικής αναπνευστικής υποστήριξης, αν έχουν μειωμένο επίπεδο συνείδησης και σοβαρού βαθμού δυσφαγία. Η πρώιμη αποκατάσταση αφορά βαρέως πάσχοντες ασθενείς και συνήθως πρόκειται για νευρολογικούς, νευροχειρουργικούς ασθενείς ή ασθενείς που βρίσκονταν σε μονάδα εντατικής θεραπείας για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η έγκαιρη τραχειοτομή επιτρέπει την εκκίνηση της αποκατάστασης σε μονάδα αυξημένης φροντίδας, σε κλινική ή σε κέντρο αποκατάστασης, αμέσως μετά την καρδιοαναπνευστική σταθεροποίηση. 

Συνοπτικά τα πλεονεκτήματα της τραχειοστομίας σε ασθενείς στην πρώιμη αποκατάσταση, συγκριτικά με τους διασωληνωμένους ασθενείς της ΜΕΘ, είναι τα εξής:

• Μειώνεται το αναπνευστικό έργο καθώς ο σωλήνας είναι μικρότερου μήκους από αυτόν της διασωλήνωσης. Έτσι η αυτόνομη αναπνοή είναι ευκολότερη για τον ασθενή και ο απογαλακτισμός από τον αναπνευστήρα γίνεται ταχύτερα.
• Δεν απαιτείται νάρκωση του ασθενούς ή όταν απαιτείται είναι ελάχιστη. Έτσι υπάρχει δυνατότητα ενεργής συμμετοχής του ασθενούς στις θεραπείες.
• Διευκολύνεται η κινητοποίηση του ασθενούς εντός και εκτός κρεβατιού.
• Βελτιώνεται η επικοινωνία και υπό προϋποθέσεις, είναι δυνατή η ομιλία.

Βραχυπρόθεσμοι στόχοι:

Οι πρώτοι στόχοι στην πρώιμη αποκατάσταση είναι η αύξηση του επιπέδου συνείδησης του ασθενούς, η ανεξάρτητη αναπνοή, η βελτίωση της δυσφαγίας, η αφαίρεση του τραχειοσωλήνα και η πρόληψη των επιπλοκών.

Το πρόγραμμα αποκατάστασης ασθενών με τραχειοσωλήνα, είτε αυτοί χρήζουν μηχανικής υποστήριξης της αναπνοής είτε όχι, έχει πολλές ιδιαιτερότητες και οργανώνεται από φυσίατρο με εμπειρία στην πρώιμη αποκατάσταση. Ο απογαλακτισμός από τον αναπνευστήρα και αργότερα από τον τραχειοσωλήνα γίνεται με δομημένο και εξατομικευμένο τρόπο, απαιτεί καθημερινή κλινική ιατρική παρακολούθηση και στενή συνεργασία του φυσιάτρου με τους νοσηλευτές και τους λογοθεραπευτές.

Η από του στόματος σίτιση ασθενών με τραχειοστομία, χωρίς δυσφαγία, είναι εφικτή υπό προϋποθέσεις και χρειάζεται κατάλληλη εκπαίδευση. Ομιλία μπορεί να επιτευχθεί σε ορισμένους ασθενείς με τη χρήση βαλβίδων φώνησης. Η ομιλία είναι εφικτή ακόμα και σε ασθενείς με διαρκή ανάγκη μηχανικής υποστήριξης της αναπνοής, με τις σωστές ρυθμίσεις στον αναπνευστήρα και λογοθεραπευτική παρέμβαση. 

Η ύπαρξη τραχειοστομίας δεν αποτελεί λόγο καθυστέρησης των θεραπειών ή καθήλωσης του ασθενούς στο κρεβάτι. Έτσι οι φυσιοθεραπείες, οι εργοθεραπείες και οι λόγοθεραπείες οφείλουν να ξεκινήσουν άμεσα και η κινητοποίηση του ασθενούς οφείλει να είναι εντατική και καθημερινή. 

Ασφαλής αφαίρεση του τραχειοσωλήνα:

Η καταποτική λειτουργία των ασθενών με τραχειοσωλήνα θα πρέπει να αναθεωρείται σε τακτική βάση από το φυσίατρο και τους λογοθεραπευτές. Μετά την αναπνευστική αποκατάσταση, η πορεία αποκατάστασης της δυσφαγίας και ο κίνδυνος εισρόφησης είναι οι παράγοντες που θα καθορίσουν το πότε θα αφαιρεθεί ο τραχειοσωλήνας. 
Οι προϋποθέσεις της ασφαλούς αφαίρεσης του τραχειοσωλήνα είναι οι ακόλουθες:

• Ανεξάρτητη αναπνοή χωρίς ανάγκη μηχανικής υποστήριξης.
• Αυτόνομη αποβολή των εκκρίσεων του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος μέσω του βήχα.
• Καλή καταποτική λειτουργία.

Μετά την αφαίρεση του τραχειοσωλήνα η τραχειοστομία θα κλείσει αυτόματα μετά από κάποιες ώρες-ημέρες, αν η διάνοιξή της ήταν διατατική, ενώ θα χρειαστεί χειρουργική σύγκλιση αν πρόκειται για πλαστική τραχειοστομία.