Πρόληψη των σχετιζόμενων με ουροκαθετήρες ουρολοιμώξεων

Oι λοιμώξεις του ουροποιητικού είναι οι δεύτερες σε συχνότητα λοιμώξεις που παρατηρούνται σε νοσοκομεία και κέντρα αποκατάστασης και η κύρια αιτία τους είναι η χρήση ουροκαθετήρων. Οι σχετιζόμενες με ουροκαθετήρες ουρολοιμώξεις (Catheter-associated Urinary Tract Infections, CA-UTI) αυξάνουν τη νοσηρότητα και τη θνητότητα των ασθενών καθώς και το κόστος και τις μέρες νοσηλείας σε νοσοκομεία, ενώ στα κέντρα αποκατάστασης καθυστερούν σημαντικά την αποκατάσταση των ασθενών.

Δυστυχώς, τα μέτρα πρόληψης τα οποία προβλέπονται και από τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες, δηλαδή η εφαρμογή πρακτικών, οι οποίες τεκμηριωμένα έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν τη συχνότητά των CA-UTI, στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν εφαρμόζονται. 

Ιατρική ένδειξη

Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος μείωσης της συχνότητας των CA-UTI είναι η μείωση της χρήσης των ουροκαθετήρων, αυστηρά και μόνο σε όσους ασθενείς ενδείκνυται. Η ιατρική ένδειξη θα πρέπει να είναι συγκεκριμένη και να ελέγχεται τακτικά αν εξακολουθεί να υφίσταται. Αμερικανικές έρευνες έδειξαν ότι πάνω από το 40% των γιατρών δεν γνωρίζει ότι ο ασθενής τους φέρει ουροκαθετήρα, ενώ στο 30% των ασθενών με ουροκαθετήρα δεν υπάρχει σαφής ένδειξη. Αυτά να νούμερα είναι μάλλον υψηλότερα στην Ελλάδα. Οι συνηθέστερες ενδείξεις είναι οι εξής:

• Η ανάγκη για ακριβή μέτρηση του ισοζυγίου των προσλαμβανόμενων και αποβαλλόμενων υγρών
• Η επίσχεση ούρων ή οποιαδήποτε απόφραξη του ουροποιητικού
• Περιεγχειρητικά (σε ορισμένους μόνο ασθενείς) σε χειρουργεία του ουροποιητικού συστήματος ή σε μεγάλης διάρκειας χειρουρεία
• Η επούλωση ελκών της ουρογεννητικής περιοχής σε έχοντες ακράτεια ούρων ασθενείς

Σημειώνεται ότι οι χειρουργικές επεμβάσεις μικρής ή μεσαίας διάρκειας, η ύπαρξη ουρολοίμωξης/βακτηριουρίας/πυουρίας, η διευκόλυνση της νοσηλευτικής φροντίδας και η λήψη υλικού για καλλιέργεια ούρων ΔΕΝ αποτελούν από μόνες τους ένδειξη για εισαγωγή ουροκαθετήρα. 

Εναλλακτικές μέθοδοι

Σε κάθε ασθενή που χρήζει μακράς διάρκειας παροχέτευση των ούρων, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται,  όπου αυτό είναι δυνατό, οι εναλλακτικές μέθοδοι, όπως οι διαλείποντες καθετηριασμοί και οι υπερηβικοί καθετήρες, οι οποίες συνδέονται με λιγότερες ουρολοιμώξεις κάθε χρόνο. Τέτοιες περιπτώσεις ασθενών είναι αυτοί με νευρογενή κύστη π.χ. βλάβες του νωτιαίου μυελού ή πολλαπλή σκλήρυνση.

Τεχνική-Υγιεινή

Η εισαγωγή των ουροκαθετήρων θα πρέπει να διενεργείται μόνο από κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό, τηρουμένων των συνθηκών αντισηψίας κατά την τοποθέτηση και συνθηκών υγιεινής κατά την περιποίηση. Επιπλέον δεν θα πρέπει να γίνονται άσκοπες αλλαγές ουροκαθετήρων ενώ η προφυλακτική χορήγηση αντιβίωσης δεν έχει θέση στα σύγχρονα νοσοκομεία.

Έγκαιρη αφαίρεση

Η όσο το δυνατόν πρώιμη αφαίρεση του ουροκαθετήρα μειώνει τη συχνότητα βακτηριουρίας, πυουρίας, ουρολοιμώξεων και των επιπλοκών αυτών, ενώ επίσης προστατεύει τον ασθενή από παρατεταμένη ακινησία και έλκη στην ουρήθρα. Η μακρά μετεγχειρητική παραμονή των ουροκαθετήρων και η μη αφαίρεσή τους ακόμα και στα  κέντρα αποκατάστασης είναι συνήθως αδικαιολόγητη.

Διάγνωση των ουρολοιμώξεων

Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει και στη διάγνωση των σχετιζόμενων με καθετήρων ουρολοιμώξεων. Πολύ συχνά οι τελευταίες υπερδιαγιγνώσκονται, αφού εσφαλμένα ταυτίζονται με τις απλές βακτηριουρίες ή πυουρίες. Το λάθος αυτό οδηγεί σε αναίτιες θεραπείες με αντιβιοτικά, με τις γνωστές για τον ασθενή, το νοσοκομείο και το σύστημα υγείας επιπτώσεις. Άλλωστε η μακράς διάρκειας παραμονή του ουροκαθετήρα θα οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια σε ανάπτυξη βακτηρίων στην ουροδόχο κύστη. Καθήκον του κλινικού γιατρού είναι να τις διαχωρίσει από τις ουρολοιμώξεις και να χορηγήσει μόνο όπου είναι απαραίτητο αιτιολογική θεραπεία.

Πηγή: Commission for Hospital Hygiene and Infection Prevention at the German Robert Koch Institute (RKI)