Πολυνευροπάθεια/-μυοπάθεια κρίσιμης νόσου

Η πολυνευροπάθεια/-μυοπάθεια κρίσιμης νόσου είναι συχνή επιπλοκή σοβαρών ασθενειών, που περιλαμβάνουν αισθητικούς και κινητικούς νευρικούς άξονες, καθώς και σκελετικούς μύες, αντίστοιχα.  Ονομάζεται αλλιώς και σύνδρομο μονάδας εντατικής θεραπείας. Επιδημιολογικά εμφανίζεται συνήθως στο 25-40% αλλά μπορεί να φτάσει έως και το 70% των ασθενών με σήψη ή με πολυοργανική ανεπάρκεια, οι οποίοι νοσηλεύονται στις μονάδες εντατικής θεραπείας και χρειάζονται μηχανικό αερισμό για περισσότερες από 2 εβδομάδες. Η πολυνευροπάθεια κρίσιμης νόσου συναντάται συχνότατα στην πρώιμη αποκατάσταση.

Παθοφυσιολογικός μηχανισμός:

Ο παθοφυσιολογικός μηχανισμός της πολυνευροπάθειας κρίσιμης νόσου είναι ακόμα αδιευκρίνιστος. Πιθανόν οφείλεται σε αυτοτοξικό μηχανισμό, σε δυσλειτουργία των κυτταρικών μεμβρανών των μυϊκών κυττάρων, σε διαρκή λήψη φαρμάκων, όπως τα στεροειδή ή τα μυοχαλαρωτικά ή σε αυξημένη πρόσληψη υδατανθράκων. Αναπνευστικά προβλήματα προκύπτουν όταν εμπλακούν τα φρενικά νεύρα, το διάφραγμα, οι μεσοπλεύριοι και άλλοι βοηθητικοί αναπνευστικοί μύες. 

Πως εκδηλώνεται κλινικά;

Κλινικά, εκδηλώνονται με αισθητηριακές διαταραχές καθώς και με κινητικές διαταραχές των μυών των άκρων και των αναπνευστικών μυών. Οι παρέσεις των μυών είναι χαλαρές, συμμετρικές, ξεκινούν συνήθως από τα κάτω άκρα και αφορούν τις περισσότερες φορές τα εγγύς τμήματα αυτών. Σε σοβαρές περιπτώσεις πλήττονται τα άνω άκρα και οι μιμικοί μύες του προσώπου, ενώ σοβαρότερη είναι η πάρεση του διαφράγματος και των υπολοίπων αναπνευστικών μυών. Η τελευταία μπορεί να ευθύνεται για παρατεταμένη παραμονή σε μονάδα εντατικής θεραπείας και εξάρτηση από μηχανικό αναπνευστήρα. Αν και σπάνια, μπορούν επίσης να εμπλακούν οι μύες του προσώπου, π.χ. με εμφάνιση οφθαλμοπληγίας. Πολλοί ασθενείς συνεχίζουν να υποφέρουν από μειωμένη ικανότητα άσκησης και μειωμένη ποιότητα ζωής για μήνες έως χρόνια μετά της νόσου.

Υπάρχει θεραπεία;

Ειδική αιτιολογική θεραπεία δεν υπάρχει. Όμως, πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι τόσο η αντισηπτική προφύλαξη, όσο και ο έλεγχος της υπεργλυκαιμίας μπορούν να είναι αποτελεσματικά ως προς την πρόληψη. Επίσης, επιθετικότερη θεραπεία ενδεχόμενης σήψης ή  πολυοργανικής ανεπάρκειας θεωρούνται χρήσιμα ως προς τη μείωση της επίπτωσης. Ασθενείς με πολυνευροπάθεια κρίσιμης νόσου χρειάζονται πολλές φορές μακρά νοσηλεία σε μονάδες εντατικής θεραπείας και σε μονάδα αυξημένης φροντίδας σε συνδυασμό με πρώιμη αποκατάσταση. Φυσιοθεραπείες, εργοθεραπείες και λογοθεραπείες είναι οι συνηθέστερες απαραίτητες θεραπείες. Από την πλευρά του φυσιάτρου, σημαντική είναι η πρόληψη των επιπλοκών, η χορήγηση της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής, ο απογαλακτισμός από τον αναπνευστήρα και από την τραχειοστομία και η καθοδήγηση της ομάδας αποκατάστασης.

Σε προηγμένα ευρωπαϊκά κράτη η αντιμετώπιση γίνεται πολύ οργανωμένα και η αντιμετώπιση είναι πολύ αποτελεσματικότερη. Κατ' αρχάς παρέχεται νοσηλεία στην λεγόμενη "Φάσης Β" αποκατάστασης, δηλαδή σε κλινική αποκατάστασης, που έχει τη δυνατότητα να συνδυάσει υπηρεσίες μονάδας εντατικής θεραπείας και αντιμετώπισης των περισσότερων επιπλοκών, ακόμα και απειλητικών για τη ζωή με θεραπείες αποκατάστασης. Τέτοιες κλινικές έχουν επίσης τις βασικές διαγνωστικές δυνατότητες με ακτινογραφία, αξονικό τομογράφο και υπέρηχο. Οι λογοθεραπείες-θεραπείες κατάποσης είναι μαζί με τις εργοθεραπείες, τις φυσιοθεραπείες και τις θεραπείες υποβοηθούμενης νοσηλευτικής φροντίδας καθημερινές, ενώ κινητοποίηση γίνεται από την πρώτη ημέρα εκτός κρεβατιού. Η συμβολή των ιατρών αποκατάστασης στους βαρέως πάσχοντες ασθενείς είναι κομβική και ο φυσίατρος εκτός από το θεραπευτικό κομμάτι είναι υπεύθυνος για την πλήρη ιατρική κάλυψη, τον απογαλακτισμό από την αναπνευστήρα και την τραχειοστομία, την αντιμετώπιση πιθανών λοιμώξεων κτλ.

*O φυσίατρος Α.Τολιόπουλος εκπαιδεύτηκε στην πρώιμη αποκατάσταση στο νευρολογικό και νευροχειρουργικό κέντρο αποκατάστασης Godeshöhe, το οποίο είναι το μεγαλύτερο του κρατιδίου της βόρειας Ρηνανίας Βεστφαλίας. Το Godeshöhe ειδικεύεται νευρολογική και νευροχειρουργική αποκατάσταση οξείας φάσης (διαθέτοντας 47 κρεβάτια Εντατικής Θεραπείας), στις κινητικές νευρολογικής φύσης διαταραχές και στην αποκατάσταση ασθενών με βλάβη νωτιαίου μυελού (είναι ένα από τα 27 πιστοποιημένα κέντρα παρα-/τετραπληγίας της Γερμανίας).

Ο ιατρός απέκτησε εκτενή εμπειρία στην αποκατάσταση βαρέως πασχόντων ασθενών, ασθενών με τραχειοστομία, ασθενών με αναπνευστήρα καθώς και ασθενών με ηπιότερα νευρολογικά νοσήματα. Ήταν υπεύθυνος για τον απογαλακτισμό των ασθενών από τον αναπνευστήρα και την τραχειοστομία, για τη διενέργεια υπερήχων μυοσκελετικού, κοιλιάς, θώρακος και αγγείων, για την τοποθέτηση αρτηριακών και κεντρικών φλεβικών γραμμών σε όλη την κλινική, καθώς και για οσφυονωτιαίες, πλευριτικές και ασκιτικές παρακεντήσεις.